RECENSIE /. het leven van

Een leven vol vervreemding

Is dit poëzie? Deze vraag mag gerust gesteld worden wanneer de nieuwste bundel het leven van van Nachoem M. Wijn berg ter hand genomen wordt. In deze bundel is praktisch geen sprake van de traditionele, ouderwetse stijlkenmerken waaruit gedichten worden opgebouwd. Zo zijn alliteratie, metrum en rijm volledig weggelaten. En als er al eens een aantal woorden allitereren dan is dat hoogstwaarschijnlijk puur toeval. De ‘gedichten’ in deze bundel zouden evengoed bestempeld kunnen worden als ultrakorte verhalen. Veel regels lopen door zoals dat gebruikelijk is in prozateksten. Op de bundel zelf staat ook nergens de aanduiding ‘gedichten’. Er mag verondersteld worden dat de dichter dit bewust gedaan heeft. Wellicht is dit een poging van hem om een nieuw literair genre te creëren. Een genre waar nog geen naam voor bestaat, al zou het toch gemakkelijk prozagedichten genoemd kunnen worden.

Laten we een wandeling maken.
Waarheen? Het is donker.
Ben je bang in het donker altijd dezelfde wandeling te maken?

Nachoem M. Wijnberg heeft in zijn carrière al een tiental bundels afgeleverd. Zijn werk is meer en meer abstract geworden. Daarom staat hij nu ook niet te boek als toegankelijk dichter. Toch is het leven van niet ontoegankelijk te noemen. Er wordt bijvoorbeeld niets gedaan met de taal. De zinnen zijn allemaal correcte, goed lopende zinnen. Maar er is iets vreemds aan de hand. Dat vreemde is terug te vinden in de inhoud. Soms lijken de gedichten (laat ik het gemakshalve toch maar zo noemen) te ontsporen. Het lijkt erop dat de dichter naar believen van de hak op de tak springt. Zo kan hij in een gedicht meerdere onderwerpen die niets met elkaar te maken hebben, tenzij associatief gezien, aansnijden. Dit levert het overbekende postmoderne vervreemdingseffect op.

Ik krijg geen nieuws behalve haastige wolken in de schemering.
Als je arm bent moet je meer voor hetzelfde betalen.
Als je wilt dat ik je verkeerd begrijp moet je meer je best doen.

Is dit poëzie? Deze vraag doet eigenlijk niet ter zake. Noem het zoals je het wilt noemen. Een veel belangrijkere vraag is, is dit interessant werk. Ja, zou ik willen zeggen, maar ik ben dan ook een lezer die graag verrast wordt in teksten, of het nu gedichten zijn, miniaturen, korte verhalen of om het even welke benaming eraan gegeven wordt.

Daniël Dee

het leven van
Nachoem M. Wijnberg
Uitgeverij Contact, Amsterdam 2008
ISBN 978 90 254 2968 3
€ 19,95

Verscheen eerder in Krakatau 52
— Reactie Nachoem M. Wijnberg – (met toestemming geplaatst) —

Hi Daniel,

Kreeg een krakatau toegestuurd met daarin jouw recensie van Het leven van. Dank!

Afgaande op je recensie lijkt de bundel echter moeilijker te lezen is dan ik denk dat die is. Als ik “poetisch proza/prozagedichten” hoor denk ik aan mooischrijven. Als ik “postmodern associatief” hoor denk ik aan vrijblijvend, pseudo-academisch en ook aan moedwillige metapoezie. Ik probeer beide te vermijden.

De gedichten zijn zeker geen poetisch proza of prozagedichten – het zijn “gewoon” gedichten, met de vormregel dat iedere zin “doorloopt” en er aan het einde van elke zin pas weer een hard return komt (itt “gewoon proza waar dit enkel bij elke nieuwe alinea gebeurt). Daardoor lijkt afbreekpunt misschien willekeurig, al is het dat natuurlijk niet en is bladspiegel met enige zorg ingesteld. Misschien ook belangrijk te vermelden is dat ik mijn best gedaan heb “poetische” (dat wil hier zeggen betekenis-gevende) struktuur in de afzonderlijke zinnen te leggen. Die lijken op eerste gezicht soms gecompliceerd omdat ze meerdere zaken tegelijk (willen) zeggen in een vorm die (bijna altijd – en de uitzonderingen hebben hun eigen redenen) net nog grammaticaal toelaatbaar is.

Ook denk ik niet dat de gedichten van zin naar zin gaan op “associatieve” basis. In vele gedichten zit juist wel een behoorlijke verhaalstructuur in eerste laag en ook in de gedichten waar dat niet zo lijkt te zijn is er een struktuur van de redenering. Natuurlijk worden bepaalde verbindingen gelegd per associatie (noem mij een gedicht waarin dat niet zo is), maar die zijn in deze gedichten volstrekt dienstbaar aan de verhalen en de redeneringen. Niets geen “postmodern” aan elkaar plakken, en ik ben geenzins uit op vervreemding – de wereld is al vreemd genoeg en mijn gedichten hopen misschien te helpen met die vreemdheid om te gaan door die dichterbij te brengen en, voor zover mij mogelijk, te begrijpen.

Ik was vanzelfsprekend verheugd dat je aan het einde van je recensie verklaarde de gedichten graag te lezen. Tegelijk vond ik in de recensie weinig redenen daarvoor (als ik die recensie gelezen had over het werk van een ander had ik beslist niet de neiging gehad die bundel te gaan lezen). Ik reageerde vroeger nooit op recensies, maar heb neiging dat bij deze bundel wel te moeten doen. Misschien omdat ik enigzins verrast bent met reacties als die van jou – toen ik de bundel inleverde bij mijn uitgever was ik overigens meer bezorgd dat lezers de gedichten te direct en pathetisch zouden kunnen vinden, dan te postmodern-associatief. Misschien ook omdat ik bezorgd ben dat elke keer dat ik als een interessant maar wel erg moeilijk dichter beschreven wordt het minder waarschijnlijk maakt dat iemand probeert de gedichten te lezen omdat ze ergens over gaan. En ik wil graag dat de gedichten gelezen worden.

En nogmaals dank, want ben altijd dankbaar als iemand serieuze poging doet mijn gedichten te lezen.

groet

nachoem